Natural Killer (NK) zeluletan 50 urte baino gehiagoko aurrerapenak
1973an tumore-zelulen hilketa "ez-espezifikoa" erakusten zuten linfozitoen lehen txostenetatik, Natural Killer (NK) zelulen ulermena eta garrantzia izugarri eboluzionatu da. 1975ean, Rolf Kiessling-ek eta Karolinska Institutuko lankideek "Natural Killer" zelula terminoa sortu zuten, aldez aurretik sentsibilizatu gabe tumore-zelulak berez erasotzeko duten gaitasun berezia nabarmenduz.
Hurrengo berrogeita hamar urteetan, mundu osoko laborategi ugarik NK zelulak in vitro aztertu dituzte, tumoreen eta mikrobio patogenoen aurkako ostalarien defentsan duten zeregina argitzeko, baita sistema immunearen barruan dituzten funtzio erregulatzaileak ere.
NK zelulak: berezko linfozito aitzindariak
NK zelulek, berezko linfozitoen familiako lehen kideak, tumoreen eta patogenoen aurka defendatzen dute jarduera zitotoxiko zuzenaren eta zitokinen eta kimiokinen jariaketaren bidez. Hasieran "zelula nuluak" izendatzen ziren markatzaile identifikatzailerik ez zegoelako, zelula bakarreko RNA sekuentziazioan, fluxu-zitometrian eta masa-espektrometrian egindako aurrerapenek NK zelula azpimoten sailkapen zehatza ahalbidetu dute.
Lehen hamarkada (1973-1982): Zitotoxikotasun espezifikoa deskubritzea
1960ko hamarkadaren amaieran eta 1970eko hamarkadaren hasieran zelulen bidezko zitotoxikotasuna neurtzeko in vitro saiakuntza sinpleak garatu ziren. 1974an, Herbermanek eta lankideek frogatu zuten gizabanako osasuntsuen odol periferikoko linfozitoek hainbat giza linfoma zelula hil ditzaketela. Kiessling, Klein eta Wigzellek tumore-zelulen lisi espontaneoa deskribatu zuten tumoreak ez dituzten saguen linfozitoek, jarduera horri "hilketa naturala" izendatuz.
Bigarren hamarkada (1983-1992): karakterizazio fenotipikoa eta defentsa birala
1980ko hamarkadan, fokua NK zelulen karakterizazio fenotipikoara aldatu zen, funtzio ezberdinetako azpipopulazioak identifikatzea ekarriz. 1983rako, zientzialariek giza NK zelulen azpimultzo funtzionalki desberdinak identifikatu zituzten. Ikerketa gehiagok NK zelulek herpesbirusen aurkako defentsan duten zeregin erabakigarria nabarmendu zuten, NK zelulen gabezia genetiko baten ondorioz herpesbirusaren infekzio larriak dituen paziente batek adibide.
Hirugarren hamarkada (1993-2002): Hartzaileak eta Ligandoak ulertzea
1990eko hamarkadan eta 2000ko hamarkadaren hasieran aurrerapen esanguratsuak NK zelulen hartzaileen eta haien ligandoen identifikazioa eta klonazioa ekarri zuen. NKG2D hartzailea eta bere estresak eragindako ligandoek, esaterako, NK zelulen "auto-aldatutako" aitorpen mekanismoak ulertzeko oinarri bat ezarri zuten.
Laugarren hamarkada (2003-2012): NK Cell Memory and Licensing
Ikuspegi tradizionalen aurka, 2000ko hamarkadan egindako ikerketek frogatu zuten NK zelulek memoria antzeko erantzunak izan zitezkeela. Ikertzaileek erakutsi zuten NK zelulek antigenoaren erantzun espezifikoen bitartekaritza egin dezaketela eta zelula immune egokitzaileen antzeko "memoria" bat garatu dezaketela. Gainera, NK zelulen "lizentzien" kontzeptua sortu zen, auto-MHC molekulen interakzioek NK zelulen erantzuna nola hobetu dezaketen azalduz.
Bosgarren hamarkada (2013-Gaur egun): Aplikazio klinikoak eta aniztasuna
Azken hamarkadan, aurrerapen teknologikoek NK zelulen ikerketa bultzatu dute. Masa zitometriak eta zelula bakarreko RNA sekuentziatzeak aniztasun fenotipiko zabala agerian utzi zuen NK zelulen artean. Klinikoki, NK zelulek itxaropena erakutsi dute gaixotasun hematologikoak tratatzeko, 2020an linfoma gaixoetan CD19 CAR-NK zelulak arrakastaz aplikatu izanak frogatu bezala.
Etorkizuneko aurreikuspenak: erantzun gabeko galderak eta horizonte berriak
Ikerketak aurrera egin ahala, hainbat galdera interesgarri geratzen dira. Nola lortzen dute NK zelulek antigenoaren memoria espezifikoa? NK zelulak aprobetxa daitezke gaixotasun autoimmuneak kontrolatzeko? Nola gainditu ditzakegu tumoreen mikroinguruneak NK zelulak eraginkortasunez aktibatzeko dituen erronkak? Hurrengo berrogeita hamar urteetan NK zelulen biologian aurkikuntza zirraragarriak eta ustekabekoak agintzen dituzte, minbiziaren eta gaixotasun infekziosoen aurkako estrategia terapeutiko berriak eskainiz.